Jedną z form obrony banków przed niekorzystnymi skutkami stwierdzenia przez sąd nieważności umowy jest złożenie wobec kredytobiorców oświadczeniu o skorzystaniu z prawa zatrzymania i podniesienie w toku procesu tzw. zarzutu zatrzymania.
Skutkiem uwzględniania zarzutu zatrzymania przez niektóre sądy było oddalanie (w całości lub częściowo) roszczenia roszczenia konsumenta o zapłatę odsetek. Oddalając roszczenie o odsetki sądy argumentowało to w ten sposób, że bank, który skorzystał z prawa zatrzymania, nie pozostaje w zwłoce.
W wyroku z 14.12.2023 r. w sprawie C-28/22 TSUE orzekł już, że zgłoszenie przez bank w toku procesu zarzutu zatrzymania nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu oznaczonego w wezwaniu do zapłaty (zwrotu świadczeń spełnionych przez kredytobiorcę na rzecz banku w wykonaniu nieważnej umowy kredytowej).
W postanowieniu z 8.05.2024 r. w sprawie C-424/23 TSUE wskazał wprost, że powołanie się przez bank na prawo zatrzymania jest sprzeczne z dyrektywą 93/13.
Uzasadniając to rozstrzygnięcie, TSUE wskazał (pkt 37 postanowienia), że:
skoro w przypadku skutecznego powołania się na prawo zatrzymania Santander Banku Polska stan opóźnienia tej instytucji bankowej ustałby, w związku z czym (...) [kredytobiorca] utraciłby w całości albo w części prawo do otrzymania odsetek za zwłokę od momentu wezwania do usunięcia uchybienia skierowanego do tej instytucji, należy stwierdzić, że dopuszczenie takiej możliwości zagrażałoby zarówno skuteczności ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13, jak i osiągnięciu zamierzonego przez nią skutku odstraszającego.
Finalnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, iż:
Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:
stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w kontekście stwierdzenia nieważności zawartej przez instytucję bankową z konsumentem umowy kredytu hipotecznego z uwagi na nieuczciwy charakter niektórych warunków tej umowy powołanie się przez tę instytucję na prawo zatrzymania prowadzi do uzależnienia przysługującej konsumentowi możliwości uzyskania przez niego zapłaty kwot, które zasądzono od wspomnianej instytucji ze względu na skutki restytucyjne wynikające ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru tych warunków, od równoczesnego zaofiarowania przez rzeczonego konsumenta zwrotu albo zabezpieczenia zwrotu całości świadczenia otrzymanego od tej samej instytucji przez konsumenta na podstawie wspomnianej umowy, niezależnie od spłat dokonanych już w wykonaniu tej umowy.
Pełna treść postanowienia: C‑424/23
