PREDA.info

Kredyty frankowe / Blog

Kredyt frankowy - jakich roszczeń można dochodzić przed sądem?

Prawidłowe sformułowanie żądań jest najistotniejszą częścią każdego pozwu. W sprawach dotyczących kredytów frankowych powodowie (kredytobiorcy) mogą swoje roszczenia formułować w różny sposób, żądając m.in. ustalenia nieważności umowy, tzw. „odfrankowienia” kredytu, a także zapłaty określonej sumy pieniężnej. Często w pozwie formułowanych jest kilka roszczeń.

Ustalenie nieważności umowy kredytowej

Żądanie ustalenia nieważności umowy kredytowej jest najdalej idącym żądaniem. W przypadku uwzględnienia tego żądania sąd w sentencji wyroku wprost wskazuje, że ściśle określona umowa, zawarta przez kredytobiorców z bankiem, jest nieważna.

Niekiedy sądy zamiast formuły „ustala, że umowa jest nieważna” posługują się sformułowaniem: „ustala, że nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy”. To drugie sformułowanie ma oparcie w art. 189 k.p.c., który jest podstawą powództwa o ustalenie. Zgodnie z tym przepisem: „powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny”.

Ustalenie nieważności umowy kredytowej w sentencji wyroku ma daleko idące konsekwencje. Przede wszystkim w sposób niebudzący wątpliwości reguluje sytuację na przyszłość, nie pozostawiając żadnych wątpliwości, że umowy nie trzeba wykonywać, w szczególności – nie trzeba spłacać rat.

Prawomocny wyrok, w którego sentencji sąd ustalił nieważność umowy, stanowi podstawę do wykreślenia hipoteki zabezpieczającej wierzytelność banku wynikającą z umowy kredytu.

Żądania ustalenia nieważności umowy kredytowej nie formułuje się w sytuacji, gdy kredyt został już w całości spłacony. Wynika to z tego, że sądy przyjmują w takiej sytuacji, że kredytobiorca nie ma interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy. Skoro bowiem kredyt został spłacony, to nie ma niepewności co do tego, czy trzeba spłacać przyszłe raty, a jeżeli umowa jest nieważna, to wystarczy rozliczyć to, co dotychczas zostało zapłacone z nadwyżką, a więc wystarczające jest sformułowanie żądania o zapłatę.

Żądanie zapłaty

Oprócz żądania ustalenia nieważności umowy w pozwie formułuje się na ogół również żądanie zapłaty w związku z nieważnością umowy. Skoro bowiem umowa jest nieważna, to świadczenia spełniane w wykonaniu tej umowy mają charakter świadczeń nienależnych, które powinny zostać zwrócone.

Formułowane w pozwie żądanie zapłaty opiewa na kwotę stanowiącą sumę wszystkich należności zapłaconych przez kredytobiorcę na rzecz banku. Oczywiście kredytobiorcy muszą zdawać sobie sprawę z tego, że również bankowi przysługuje roszczenie o zwrot świadczeń spełnionych przez bank (zwrot wypłaconego kapitału), jednakże zgodnie z zasadą dwóch kondykcji, kredytobiorcy i bankowi przysługują odrębne roszczenia. Potwierdziła to uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. w sprawie III CZP 6/21.

Ustalenie kwoty żądanej w związku z nieważnością umowy kredytowej wymaga uzyskania zaświadczenia z banku, zawierającego historię spłat rat kapitałowo-odsetkowych oraz informacje o innych należnościach uiszczonych przez kredytobiorcę, takich np. jak prowizje czy składki ubezpieczeń. W zdecydowanej większości spraw, w przypadku stwierdzenia nieważności umowy, sądy zasądzają na rzecz kredytobiorców nie tylko zwrot zapłaconych rat, ale także wszystkich innych opłat, które swoje źródło miały w nieważnej umowie kredytowej.

Roszczenie o zapłatę formułowane jest nie tylko w związku z nieważnością umowy, ale również w sytuacji, gdy kredytobiorcy żądają tzw. „odfrankowienia” kredytu. Również bowiem w tej sytuacji mamy na ogół do czynienia ze świadczeniem nienależnym, które powinno zostać zwrócone kredytobiorcom. W tym wypadku trudniejsze jest jednak określenie wysokości żądania. Ustalenie, jakiej kwoty można żądać w przypadku „odfrankowienia” umowy wymaga sporządzenia nowego harmonogramu kredytu, przy zmienionych warunkach, tj. przy założeniu, że kredyt jest od początku kredytem złotowym, oprocentowanym w oparciu o stawkę LIBOR. Ustalenie wysokości żądania o zapłatę w przypadku „odfrankowienia” umowy wymaga pomocy analityka finansowego.

Odfrankowienie kredytu

W pozwach dość często formułowane jest również żądanie tzw. „odfrankowienia” kredytu, czyli ustalenia treści łączącej strony umowy z pominięciem klauzul abuzywnych. „Odfrankowienie” kredytu jest konsekwencją przyjęcia, że nawet gdyby wyeliminować z umowy postanowienia niedozwolone, to umowa może być dalej wykonywana (z pominięciem tych postanowień). Aktualnie sądy rzadko przyjmują taką możliwość. W dawniejszym orzecznictwie Sąd Najwyższy dopuszczał możliwość „odfrankowienia” kredytu, i to zarówno indeksowanego kursem CHF, jak i denominowanego w CHF.

W praktyce „odfrankowienie” polega na usunięciu z umowy wszystkich powiązań z frankiem szwajcarskim i traktowaniu umowy kredytowej tak, jak gdyby od początku była to umowa kredytu złotowego, oprocentowana stawką LIBOR.

Formułowane w pozwie żądanie ustalenia treści takiej umowy, bywa kłopotliwe. Zdaniem Sądu Najwyższego sformułowane w pozwie żądanie ustalenia, nie może w takim wypadku ograniczać się do stwierdzenia, że powodów nie wiążą określone postanowienia umowy – konieczne jest określenie, jaką treść ma mieć stosunek prawny, którego ustalenia domagają się powodowie.

Żądania główne i ewentualne

Omówione dotychczas rodzaje żądań mogą być łączone w jednym pozwie. Najczęściej żądanie ustalenia nieważności dochodzone jest łącznie z żądaniem zapłaty (zwrotu świadczeń nienależnych w związku z nieważnością umowy).

Również żądanie o „odfrankowienie” kredytu połączone jest na ogół z żądaniem zapłaty. Biorąc bowiem pod uwagę wzrost kursu franka szwajcarskiego na przestrzeni lat, praktycznie zawsze powstaje w takim wypadku nadpłata.

Możliwe jest również łączenie w jednym pozwie żądań dotyczących nieważności umowy, z żądaniami opartymi na koncepcji „odfrankowienia”. Najczęściej żądanie odnoszące się do „odfrankowienia” formułowane są jako tzw. żądania ewentualne, na wypadek, gdyby sąd nie podzielił argumentów o nieważności umowy i opartych na nich żądań, które w takim wypadku są żądaniami głównymi. W przypadku uwzględnienia żądań głównych sąd nie rozstrzyga o żądaniach ewentualnych. Formułowanie roszczeń ewentualnych ma na celu maksymalne zabezpieczenie sytuacji prawnej kredytobiorcy w procesie.

Data publikacji: 12 stycznia, 2023
Ostatnia aktualizacja: 10 kwietnia, 2023
Bartosz Pręda
Autor:

Bartosz Pręda

Adwokat

Blog o kredytach frankowych

Zobacz inne artykuły na blogu

Postanowienie TSUE z 12.01.2024 r. (C‑488/23) - bankom nie przysługuje prawo do waloryzacji kapitału

2024-01-15

TSUE ostatecznie rozstrzygnął kwestię, że w zakres pojęcia „rekompensaty” wchodzi również waloryzacja kapitału, który został oddany do dyspozycji kredytobiorców. Zatem żądanie waloryzacji kapitału wysuwane przez banki w stosunku do kredytobiorców jest nieuprawnione w świetle przepisów dyrektywy 93/13.

czytaj dalej →

Uchwała SN z 19.10.2023 r. (III CZP 12/23) - braku współuczestnictwa koniecznego wszystkich kredytobiorców

2024-01-05

W dniu 19.10.2023 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę o braku współuczestnictwa koniecznego wszystkich kredytobiorców w sprawie przeciwko bankowi o ustalenie nieważności umowy kredytu. Jest to szczególnie ważne rozstrzygnięcie dla kredytobiorców, którzy są po rozwodzie i nie mogą liczyć na współpracę byłego małżonka przy dochodzeniu roszczeń.

czytaj dalej →

Wyrok TSUE z 14.12.2023 r. (C‑28/22) - zarzut zatrzymania nie może pozbawiać konsumenta odsetek

2023-12-15

TSUE potwierdza, że zgłoszenie przez bank w toku procesu zarzutu zatrzymania nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta prawa do odsetek za opóźnienie, a początek przedawnienia roszczeń banku nie może być liczony od prawomocności wyroku w sprawie o ustalenie nieważność umowy kredytu.

czytaj dalej →

Postanowienie TSUE z 11.12.2023 r. (C‑756/22) - banki nie mogą żądać innej kwoty niż kapitał i ustawowe odsetki

2023-12-12

W postanowieniu z 11.12.2023 r. w sprawie C‑756/22 TSUE potwierdził, że w związku z uznaniem umowy kredytu za nieważną w całości ze względu na nieuczciwe warunki, bez których nie może ona dalej obowiązywać, bank nie może żądać od konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty.

czytaj dalej →

Bezpłatna analiza umowy

Prześlij nam skan swojej umowy kredytowej do bezpłatnej analizy i dowiedz się, czy możliwe jest zakwestionowanie Twojej umowy, jakie korzyści może to przynieść oraz jakie są warunki prowadzenia sprawy przez kancelarię.