Kiedy wyrok jest prawomocny?
Wyrok jest prawomocny, gdy nie przysługuje od niego środek zaskarżenia.
Wyrok sądu pierwszej instancji może się uprawomocnić, jeśli żadne ze stron nie wniesie od tego wyroku skutecznie apelacji. Jeżeli chociaż jedna ze stron wniesie apelację - sprawa trafi do sądu drugiej instancji, który może apelację uwzględnić, oddalić lub - w ściśle określonych przypadkach - uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.
Wyrok sądu drugiej instancji rozstrzygający merytorycznie sprawę (czyli uwzględniający lub oddalający apelację) jest prawomocny z chwilą jego wydania.
Ile trwa uprawomocnienie wyroku?
Jeżeli żadna ze stron nie złoży wniosku o uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, wyrok uprawomocni się po upływie tygodnia od dnia jego wydania, a jeśli został wydany na posiedzeniu niejawnym - od dnia jego doręczenia.
Jeżeli choćby jedna ze stron złoży wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku i doręczenie wyroku z uzasadnieniem - sąd musi sporządzić uzasadnienie wyroku i doręczyć tej stronie, która złożyła wniosek. Po otrzymaniu wyroku z uzasadnieniem rozpoczyna bieg termin do wniesienia apelacji. Termin do wniesienia apelacji wynosi 2 tygodnie, a w przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku - 3 tygodnie. Jeżeli w terminie do wniesienia apelacji żadne ze stron nie wniesie apelacji - wyrok sądu pierwszej instancji uprawomocni się.
W przypadku wniesienia apelacji sprawa trafia do sądu drugiej instancji. Postępowanie przed sądem II instancji może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Przez cały ten czas, aż do wydania wyroku przez sąd II instancji, wyrok sądu I instancji będzie pozostawał nieprawomocny.
Co daje kredytobiorcy prawomocny wyrok?
Prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy kredytu frankowego przesądza, że umowa nie obowiązuje (i to od samego początku), w związku z czym - nie trzeba jej dalej wykonywać, w szczególności - spłacać rat.
Prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy kredytu frankowego stanowi również podstawę do wykreślenia hipoteki. W dniu 8.09.2021 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę:
Domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2204 ze zm.), także w odniesieniu do wpisu hipoteki, może zostać wzruszone - jako przesłanka rozstrzygnięcia - w innej sprawie cywilnej niż sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 tej ustawy).
Ponadto prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy (nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy) ułatwia rozliczenie z bankiem należności, które nie zostały dotychczas zasądzone w wyroku. Jeżeli mimo prawomocnego wyroku ustalającego nieważność umowy bank nie chce się rozliczyć z kwot, które nie były objęte wyrokiem i konieczne jest złożenie kolejnego pozwu, to w nowej sprawie nie trzeba już przedstawiać całej argumentacji przemawiającej za nieważnością umowy kredytowej. Sąd nie będzie również w takiej sprawie przesłuchiwał kredytobiorców. Wystarczy dołączyć do pozwu prawomocny wyrok sądu ustalający nieważność umowy kredytowej.
Jakie są skutki prawomocnego wyroku?
Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. To właśnie dlatego dysponując odpisem prawomocnego wyroku ustalającego nieważność umowy można wykreślić hipotekę czy też wykazać w innym postępowaniu, że umowa kredytowa jest nieważna – bez konieczności ponownego przeprowadzania skomplikowanego postępowania dowodowego.
Ponadto wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej (co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami). Oznacza to, że sprawa drugi raz o to samo pomiędzy tymi samymi stronami nie może się toczyć. Jeśli kredytobiorca uzyskał korzystny dla siebie wyrok ustalający nieważność umowy, to bank nie może pozwać kredytobiorcy o ustalenie, że umowa jest jednak ważna. Jeżeli bank złożyłby taki pozew, to zostałby on przez sąd odrzucony.
Czy sąd doręcza odpis prawomocnego wyroku?
Sąd doręcza odpis wyroku ze stwierdzeniem prawomocności, ale wyłącznie na wniosek. Jeżeli strona nie złoży wniosku o doręczenie odpisu wyroku ze stwierdzeniem prawomocności - sąd sam takiego odpisu nie doręczy.
Wniosek o wydanie odpisu wyroku ze stwierdzeniem prawomocności podlega opłacie kancelaryjnej w kwocie 20 zł.
Czy prawomocny wyroku pozwala na prowadzenie egzekucji?
Sam prawomocny wyrok nie pozwala na prowadzenie egzekucji komorniczej. Konieczne jest jeszcze uzyskanie klauzuli wykonalności, z której będzie wynikało, że wyrok (lub poszczególne jego punkty) uprawniają do egzekucji.
Nadanie klauzuli wyrokowi następuje na wniosek. Pierwszy wniosek o wydanie wyroku z klauzulą wykonalności, złożony przez stronę, która wszczęła postępowanie, nie podlega opłacie.
Czy prawomocny wyrok można zaskarżyć?
Definicja prawomocności mogłaby sugerować, że wyroku prawomocnego zaskarżyć już nie można. Zgodnie bowiem z art. 363 § 1 k.p.c.:
Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia.
W ściśle określonych przypadkach od prawomocnego wyroku można jednak wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, stanowiącą nadzwyczajny środek zaskarżenia.
Skargę kasacyjną od prawomocnego wyroku można wnieść, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi co najmniej 50.000 zł, a ponadto, gdy zachodzi jedna z wymienionych okoliczności:
w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne;
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów;
zachodzi nieważność postępowania lub
skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
Mimo zatem, iż wyrok prawomocny wywołuje skutki prawne (pozwala na wykreślenie hipoteki, wykazanie nieważności umowy, rozliczenie z bankiem) i co do zasady podlega wykonaniu, to może jeszcze zostać wzruszony. Dlatego też oprócz pojęcia „wyrok prawomocny” funkcjonuje również pojęcie „wyrok ostateczny”, którym określa się wyrok, który nie może już zostać wzruszony nawet poprzez nadzwyczajne środki zaskarżenia.
Z wyrokiem ostatecznym w sprawach frankowych będziemy mieli do czynienia wówczas gdy:
żadna ze stron nie złoży w terminie skargi kasacyjnej;
skarga kasacyjna nie zostanie przyjęta do rozpoznania przez Sąd Najwyższy;
skarga kasacyjna, po wcześniejszym przyjęciu jej do rozpoznania, zostanie przez Sąd Najwyższy oddalona.
