Zarówno w wyroku z 15.06.2023 r. w sprawie C‑287/22 (pkt 42), jak i wcześniejszym orzecznictwie (por. postanowienie z 26.10.2016 r., Fernández Oliva i in., od C‑568/14 do C‑570/14, pkt 34–36), TSUE wyjaśnił, że potrzeba zarządzenia środka tymczasowego może ujawnić się między innymi wówczas, gdy istnieje ryzyko, że przez cały czas trwania postępowania sądowego, który może okazać się znacząco długi, konsument będzie płacić raty w kwocie wyższej niż ta, która byłaby faktycznie należna, gdyby zakwestionowany warunek został usunięty.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej miał również na uwadze, że na gruncie prawa polskiego niemożliwe jest rozszerzenie powództwa na etapie postępowania odwoławczego - w takiej sytuacji konieczne jest wytoczenie kolejnego powództwa obejmującego zwrot świadczenia spełnionego w toku postępowania sądowego i wobec tego uznał za oczywiste, że w braku udzielenia zabezpieczenia polegającego na zawieszeniu obowiązku spłaty miesięcznych rat kredytu, orzeczenie stwierdzające nieważność umowy i nakazujące zwrot kwot już zapłaconych przez konsumenta nie pozwoliłaby na osiągnięcie celu dyrektywy 93/13 polegającego na przywróceniu jego poprzedniej sytuacji prawnej i faktycznej (pkt 51 wyroku).
Ponadto w roku z 15.06.2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wprost wskazał, że zastosowanie środka tymczasowego wydaje się tym bardziej konieczne, gdy konsument ten wypłacił danemu bankowi kwotę wyższą od kwoty pożyczonej jeszcze przed wszczęciem postępowania (pkt 52 wyroku).
Jednocześnie mając na uwadze, że na gruncie prawa polskiego każde rozszerzenie powództwa podlega opłacie sądowej, słusznie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej doszedł do wniosku, iż (pkt 53-54 wyroku):
„nie jest wykluczone, że w braku zarządzenia środka tymczasowego mającego na celu zawieszenie zobowiązania umownego tego samego konsumenta przedłużenie danego postępowania doprowadzi do pogorszenia jego sytuacji finansowej do tego stopnia, że konsument ten nie będzie miał już możliwości wszczęcia niezbędnych działań w celu uzyskania zwrotu kwot, do których ma prawo na podstawie unieważnionej umowy. Takie okoliczności mogłyby również zwiększyć ryzyko, że konsument nie będzie już w stanie spłacać rat miesięcznych należnych z tytułu wspomnianej umowy kredytu, co mogłoby skłonić dany bank do przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego jego wierzytelności na podstawie umowy kredytu, która może zostać unieważniona.”
W świetle tych okoliczności TSUE orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13 stoją na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie unieważnienia zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że owa umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki, spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie wspomnianej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia
Wnioski
W świetle wyroku TSUE z 15.06.2023 r., nie powinno budzić wątpliwości, iż zasadność udzielenia zabezpieczenia roszczenia polegającego na zwolnieniu z obowiązku spłaty rat kredytu, wynika już z samego tylko faktu, że kredytobiorca przez czas trwania procesu będzie pozbawiony ochrony wynikającej z dyrektywy 93/13 i w dalszym ciągu będzie zobowiązany do spłaty rat na podstawie niedozwolonych postanowień nieważnej umowy kredytu, co dodatkowo zwiększy skalę wzajemnych rozliczeń i doprowadzi do sytuacji, w której przedmiotem orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie byłaby jedynie część kwoty zapłaconej przez kredytobiorcę w wykonaniu nieważnej umowy.
Pełna treść wyroku: C‑287/22
